Jacek Sroka

Kostium kąpielowy z rytuałem masońskim

Wystawa czynna od 18 listopada do 11 grudnia 2011 r.

Jacek Sroka wypracował własny indywidualny styl, na który składają się, zgodnie współdziałające ze sobą, forma i treść. Nie znaczy to, że artysta zasklepił się w jednej, niezmiennej formule. Jego twórczość, przy jej stylistycznej jednorodności, jest szalenie zróżnicowana i wielowątkowa. Ulega przemianom i stale ewoluuje. W swoim pierwszym okresie, w latach 80-tych, Jacek Sroka posługiwał się środkami bardziej surowymi i brutalnymi. Stosował formy ostre jak brzytwa, kolor zjadliwy i agresywnie atakujący oko. W latach 90-tych jego malarstwo i grafika osiągnęły klasyczną pełnię wyrazową.

Nie rezygnując z mocy ekspresji, jego twórczość stała się bardziej wyrafinowana, zarówno w warstwie formy, jak i treści. Jeżeli w pierwszym okresie Jacek Sroka był w większym stopniu zakotwiczony w rzeczywistości, ulegając presji wydarzeń politycznych, to później przenosi się w pełni do świata wyobraźni i literackiej fikcji. Potęguje się aspekt metaforyczny i surrealistyczny jego wizji.

W ostatnich dziełach, powstałych po 2000 roku, artysta zaczyna się coraz bardziej interesować materią malarską i rozgrywkami fakturalnymi na powierzchni obrazowej. Poruszane treści i symbolika stają się ezoteryczne, opierające się na osobistych przemyśleniach, na głębokiej, filozoficznej refleksji nad znikomością świata i jego codziennych przejawów.   

Klimat prac Jacka Sroki przy pierwszym zetknięciu wydaje się być ponury i groźny. Panoszą się w nich demoniczne moce. Przygnębiający nastrój rozpogadza jednak paradoksalny komizm, towarzyszący nawet najbardziej drastycznym, sadystycznym scenom. Ten rodzaj komizmu na ogół określa się mianem czarnego humoru.

Jacek Sroka powiedział kiedyś, że ładnie maluje okropne rzeczy. Że szuka usprawiedliwienia estetycznego dla tego, co obce i niepotrzebne. Z punktu widzenia przedmiotowego świat, który przedstawia na swoich obrazach, byłby koszmarny, perwersyjny i zły, gdyby istniał rzeczywiście. Pozostaje jednak jedynie fikcją artystyczną. Natomiast kolor i forma, ukształtowane ręką utalentowanego artysty, przeobrażają ów okropny świat w estetycznie atrakcyjny, czyniąc go pięknym. Można nawet postawić hipotezę, że jego obrazy są dekoracyjne w swojej urodzie wizualnej. Zwłaszcza, że świadomie wprowadza wzorzystość poprzez powielanie elementów, jak w ornamencie lub na tapecie ściennej. Także czyste i dźwięczne kolory potęgują ten efekt. Równocześnie jego obrazy pozostają metafizyczne, ukazując dziwność istnienia, tak jak ją definiował Stanisław Ignacy Witkiewicz w swoich pismach estetycznych i filozoficznych.

W twórczości Jacka Sroki pojawia się wielokrotnie symbolika masońska. Przykładem może być obraz zatytułowany Kostium kąpielowy z rytuałem masońskim (1999), w którym główny motyw inspirowany jest starą ryciną. Osiem siedzących, miniaturowych postaci ze sztyletami w dłoniach jest rozmieszczonych wzdłuż krawędzi czerwonego kostiumu kąpielowego, naciągniętego na grube ciało kobiety, której tors wypełnia całą płaszczyznę obrazu, czym malarz robi aluzję do znanego tematu człowieka mistycznego. Niejasne jest to, czy mamy do czynienia z realną sceną, czy tylko z dziwacznym wzorem zdobiącym materiał. Paradoksalne i na swój sposób komiczne zredukowanie groźnego ceremoniału do wzorku tekstylnego, nadaje obrazowi charakteru surrealistycznego.

Współistnienie symboliki masońskiej, budującej nastrój tajemniczości, a nawet grozy, z zagadnieniami czysto artystycznymi, jako dwoma celami przekazu malarskiego, występuje w serii cmentarzy masońskich ( cmentarz masoński, 1999, G. O. F., 1998, polski cmentarz masoński, Vitriol, Cmentarz masoński z cyprysami, Cmentarz masoński , 2001). W cmentarzach masońskich artysta stosuje częsty w jego twórczości motyw mnożenia podobnych elementów, zapełniających szczelnie, na zasadzie horroru vacui powierzchnię obrazową. Całą przestrzeń wypełniają ciasno ustawione obok siebie w szeregach nagrobki o wymyślnych kształtach małej architektury, zazwyczaj ujmowanych w perspektywie odwróconej. Widnieją na nich różne liczby, znaki i inskrypcje, nawiązujące bezpośrednio do emblematyki wolnomularskiej np. lóż, stopni lub rytów. W „ruchomych cmentarzach” artystę fascynuje problem przemienności ruchomych części, tworzących zmienne układy kompozycyjne.

(… ) Odbiór jego dzieł staje się zajęciem fascynującym, gdyż rozgrywa się na wielu poziomach. Widz po otrzymaniu pierwszego gwałtownego uderzenia „po oczach” ostrymi formami i barwami, może poświęcić się dalszej, spokojniejszej i bardziej intrygującej lekturze obrazu, która wciąga go do tajemniczego świata znaków i przedstawień. Obok sfery wizualnej wyobraźnię odbiorcy rozbudza warstwa semantyczna jego prac. Ważną rolę odgrywa, podobnie jak u surrealistów, często zagadkowy, zaskakującym tytuł obrazu lub grafiki. Sens przedstawienia plastycznego uzupełniają inskrypcje i napisy, nanoszone często na płaszczyznę obrazową.

prof. Tomasz Gryglewicz

(Fragmenty tekstu  z katalogu wystawy)

Jacek Sroka

Urodził się w 1957 roku w Krakowie.
Studiował na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1981 roku uzyskał dyplom w Pracowni Miedziorytu prof. Mieczysława Wejmana; Malarstwo w pracowni prof. Jana Świderskiego. W latach 1981-89 pracował jako asystent w macierzystej uczelni. Uprawia malarstwo, grafikę, rysunek. Laureat nagród i wyróżnień m.in. na Biennale Grafiki w Mulhouse (1984), Międzynarodowej Wystawie Miniatury w Toronto (1986), Graphica Atlantica w Reykjaviku (1987), na Biennale Grafiki w Vaasa (1987), Grand Prix na Biennale Grafiki w Seulu (1988), Nagrody im. I. Trybowskiego na Międzynarodowym  Triennale  Grafiki w Krakowie (1994 ). W 2001 roku został laureatem Nagrody im. Witolda Wojtkiewicza przyznawanej przez Zarząd Okręgu Krakowskiego Związku Polskich Artystów Plastyków za najciekawszą wystawę indywidualną prezentowaną w Krakowie.
W 2008 roku odbyła się retrospektywna wystawa obrazów i grafik artysty w Muzeum Narodowym w Krakowie. 

Wystawa zrealizowana we współpracy z Galerią Labirynt z Krakowa

1990

Kureż, 2001

Ptaki, 1993

Wszystko (Sprzęty), 2002

G.O.F.1998

Pierwszy, 1999

Szkoła dziewcząt (Sprzęty), 1993

Kostium kąpielowy z rytuałem masońskim

Polski (ruchomy) cmentarz masoński, 1998

Tschandala, 1999